کد مطلب:129431 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:110
آیا امام حسین در تنعیم با ابن عمر دیدار کرد؟
در خبر دیگری از تاریخ آمده است كه امام (ع) پس از خروج از مكه [1] در تنعیم با ابن عمر دیدار كرد. در امالی شیخ صدوق آمده است: عبدالله عمر پس از شنیدن خبر بیرون شدن امام (ع) از مكّه سوار شد و به سرعت پشت سر آن حضرت حركت كرد. در یكی از منزلگاه ها به امام (ع) رسید و گفت: ای فرزند رسول خدا، آهنگ كجا دارید؟
فرمود: عراق.
گفت: شتاب مكن و به حرم جدّ خویش باز گرد.
امام حسین نپذیرفت و ابن عمر گفت: ای ابا عبدالله، جایی را كه رسول خدا(ص) می بوسید به من نشان بده.
امام (ع) ناف خویش را نشان داد. ابن عمر سه بار آن را بوسید و گفت: ای اباعبدالله تو را به خدا می سپارم؛ كه تو در این راه كشته می شوی!» [2] .
در برخی منابع آمده است: ابن عمر در دو میلی مكّه امام را دید. [3] در دیگری آمده است: ابن عمر در فاصله دو یا سه شب راه از مدینه امام (ع) را دید [4] و گفت: به كجا می روی؟
گفت: عراق! و طومار و نامه با خود داشت
گفت: نزد آنها مرو!
فرمود: این نامه ها و بیعتشان است.
گفت: خداوند بزرگ پیامبرش را میان انتخاب دنیا و آخرت اختیار داد و او آخرت را برگزید و دنیا را نخواست. شما پاره تن رسول خدا(ص) هستید، به خدا سوگند هیچ كدامتان هرگز به دنیا نخواهید رسید و خدای عزوجلّ آن را باز نگرفت از شما. مگر به خاطر چیزی بهتر، بازگردید.
حضرت نپذیرفت و گفت: این نامه ها و بیعتشان است!
گوید: «آنگاه ابن عمر دست به گردن امام انداخت و گفت: به خدا می سپارمت ای كشته!» [5] .
تا آنجا كه ما جست وجو كرده ایم، در هیچ یك از منابع تاریخی مكان دقیق این دیدار مشخّص و تعیین نشده است. مطابق نقل روایت امالی صدوق در این دیدار در یكی از منزلگاه های میان راه بود و دیگر منابع تاریخی از فاصله دو میلی مكّه یا فاصله دو یا سه شب راه از مدینه حكایت دارند.
بلی، سماوی در بحث از مسیر امام از مكّه به عراق تصریح دارد كه این دیدار در تنعیم انجام شد. وی می گوید: بامدادان حركت كرد و هنگامی كه ابن عباس و ابن زبیر مانع او گشتند بازنگشت. چون بر تنعیم گذشت ابن عمر كه بر سر چاه آب خویش بود، مانع شد ولی او بازنگشت...» [6] .
ولی سماوی به مأخذی كه محل دیدار را تعیین كرده اشاره ای ندارد، شاید دلیل این استنتاج كه دیدار در تنعیم بود فراتر از یك اشاره و دلالت تاریخی است. یا شاید مقصود عبدالله بن مطیع عددی است، ولی به اشتباه ابن عمر را به جای ابن مطیع نوشته است. زیرا این ابن مطیع بود كه بر سر چاه آب خود با امام دیدار كرد، نه ابن عمر، والله العالم.
فرمود: عراق.
گفت: شتاب مكن و به حرم جدّ خویش باز گرد.
امام حسین نپذیرفت و ابن عمر گفت: ای ابا عبدالله، جایی را كه رسول خدا(ص) می بوسید به من نشان بده.
امام (ع) ناف خویش را نشان داد. ابن عمر سه بار آن را بوسید و گفت: ای اباعبدالله تو را به خدا می سپارم؛ كه تو در این راه كشته می شوی!» [2] .
در برخی منابع آمده است: ابن عمر در دو میلی مكّه امام را دید. [3] در دیگری آمده است: ابن عمر در فاصله دو یا سه شب راه از مدینه امام (ع) را دید [4] و گفت: به كجا می روی؟
گفت: عراق! و طومار و نامه با خود داشت
گفت: نزد آنها مرو!
فرمود: این نامه ها و بیعتشان است.
گفت: خداوند بزرگ پیامبرش را میان انتخاب دنیا و آخرت اختیار داد و او آخرت را برگزید و دنیا را نخواست. شما پاره تن رسول خدا(ص) هستید، به خدا سوگند هیچ كدامتان هرگز به دنیا نخواهید رسید و خدای عزوجلّ آن را باز نگرفت از شما. مگر به خاطر چیزی بهتر، بازگردید.
حضرت نپذیرفت و گفت: این نامه ها و بیعتشان است!
گوید: «آنگاه ابن عمر دست به گردن امام انداخت و گفت: به خدا می سپارمت ای كشته!» [5] .
تا آنجا كه ما جست وجو كرده ایم، در هیچ یك از منابع تاریخی مكان دقیق این دیدار مشخّص و تعیین نشده است. مطابق نقل روایت امالی صدوق در این دیدار در یكی از منزلگاه های میان راه بود و دیگر منابع تاریخی از فاصله دو میلی مكّه یا فاصله دو یا سه شب راه از مدینه حكایت دارند.
بلی، سماوی در بحث از مسیر امام از مكّه به عراق تصریح دارد كه این دیدار در تنعیم انجام شد. وی می گوید: بامدادان حركت كرد و هنگامی كه ابن عباس و ابن زبیر مانع او گشتند بازنگشت. چون بر تنعیم گذشت ابن عمر كه بر سر چاه آب خویش بود، مانع شد ولی او بازنگشت...» [6] .
ولی سماوی به مأخذی كه محل دیدار را تعیین كرده اشاره ای ندارد، شاید دلیل این استنتاج كه دیدار در تنعیم بود فراتر از یك اشاره و دلالت تاریخی است. یا شاید مقصود عبدالله بن مطیع عددی است، ولی به اشتباه ابن عمر را به جای ابن مطیع نوشته است. زیرا این ابن مطیع بود كه بر سر چاه آب خود با امام دیدار كرد، نه ابن عمر، والله العالم.
[1] تاريخ نوشته است كه امام (ع) پس از خودداري از بيعت با يزيد، سه بار با عبدالله عمر ديدار كرد. ديدار نخست در أبوأ ميان مدينه و مكّه بود كه ميان ابن عمرو ابن عباس (يا ابن عيّاش) از سويي و ابن زبير و امام (ع) از سوي ديگر روي داد. (ر.ك: تاريخ ابن عساكر، ترجمة الامام الحسين، تحقيق محمودي، ص 200، شماره 254). در جزء اول اين پژوهش گفتيم كه اين ديدار صورت نگرفت، زيرا امام و ابن زبير در راه مدينه مكّه يكديگر را نديدند. ديدار دوم در مكّه و ديدار سوم پس از خروج امام (ع) از مكّه بود؛ همين ديدار است كه ما اينك درباره اش بحث مي كنيم.
[2] امالي صدوق، ص 131، مجلس 30، حديث شماره 1.
[3] ر.ك: اسعاف الراغبين در حاشيه نورالابصار،ص 205.
[4] ر.ك: انساب الاشراف، ج 2، ص 275؛ تاريخ ابن عساكر، ص 281، شماره 247.
[5] تاريخ ابن عساكر، ترجمه الامام الحسين (ع)، ص 240-282، شماره 247.
[6] ابصارالعين، ص 28.